مراحل ایجاد کلاس درس معکوس
امروزه، معلمان برای آنکه به یادگیری عمیق در دانش‌آموزان دست یابند، نیاز به اجرای روش یادگیری معکوس دارند. هدف از کلاس درس معکوس این است که آموزشی با محوریت دانش‌آموزان ایجاد کرده و بیشتر دانش‌آموزان را در امر آموزش دخیل کند. لازمه موفقیت در این روشِ نوظهور، استفاده از تکنولوژی، اینترنت و ابزار‌های دیجیتالی است. در این مقاله قصد داریم تا مراحل ایجاد کلاس درس معکوس را برای شما شرح دهیم.
مرحله اول: دامنه تدریس و محتوای خود را مشخص کرده و اهداف و استراتژی آموزشی را تعیین نمایید.
الف)دامنه تدریس و محتوا چیست؟ برای اجرای مراحل ایجاد کلاس درس معکوس، ابتدا باید دامنه تدریس را تعیین نمایید. از اهمیت تعیین دامنه تدریس همین بس که دانش‌آموزان دیگر در ایجاد یک مدل ذهنی در ذهنشان و ارتباط با محتوای درسی، مشکلی نخواهند داشت. بزرگ‌ترین چالش برای یک معلم در پیاده‌سازی این روش این است که باید برنامه‌ریزی کند که موضوع تدریس خود را در چه بازه زمانی می‌تواند تدریس نماید (نصف ترم، یک ترم کامل یا یک سال کامل). به همین دلیل، ضروری‌ترین و مرتبط‌ترین مطالب را از میان حجم وسیع مطالب آموزشی انتخاب نموده و در بازه زمانی مد نظر خود تدریس نمایید. انتخاب دروس باید به گونه‌ای باشد که انتهای تدریس این جلسه، ابتدای تدریس جلسه بعد بوده تا انسجام میان محتوای درسی حفظ شود.
ب)دانش‌آموزان چگونه از مطالب تدریس شده استفاده کرده و آنها را به کار می‌برند؟ جزوه نوشتن، یادداشت‌برداری، خواندن، گوش کردن و حفظ کردن مطالب برای یادگیری لازم هستند، اما کافی نیستند! دانش‌آموزان باید مطالب درسی را که در کلاس یاد گرفته‌اند، به صورت کاربردی به کار گیرند تا آنها را عمیقا یاد بگیرند.
ج)دانش‌آموزان چگونه به اهداف آموزشی دست پیدا خواهند کرد؟ تکلیفی را تعیین کنید که برای حل آن، دانش‌آموزان مجبور به استفاده از محتوا‌های آموزشی تدریس شده باشند (مثل پروژه، مسأله‌های درسی، شرکت در مباحث کلاسی، طراحی و اجرای یک ایده و…)؛ اینگونه متوجه خواهید شد که آیا دانش‌آموزان به هدف آموزشی رسیده‌اند یا خیر.
مرحله دوم: دانش‌آموزان می‌بایست پیش از شروع کلاس بعدی، با محتوای آن کلاس آشنا شده باشند.
منابع درسی که دانش‌آموزان نیاز دارند پیش از شروع کلاس با آنها آشنا شوند و آنها را مطالعه نمایند را از پیش آماده کرده و در دسترس آنان قرار دهید. برای این امر باید وضعیت کلاس و دانش‌آموزان خود را سنجیده و متناسب با آنان، بهترین روش ارائه مواد درسی را انتخاب نمایید. این روش‌ها، شاملِ ویدئو‌های درسی، انیمیشن‌های مخصوص، پاورپوینت و… می‌شوند.
مرحله سوم: تشویق دانش‌آموزان برای مطالعه پیش از کلاس و پیش‌آمادگی قبل از شروع جلسه جدید.
از خود بپرسید که چه فعالیت‌هایی موجب ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برای مطالعه منابع مورد نیاز هر جلسه می‌شود. برای پاسخ به این سؤال، می‌توانید انجام موارد زیر را از دانش‌آموزان بخواهید:
-پاسخ به سؤالاتی که درباره محتوای درسی که قرار است تدریس شود، خواهید پرسید.
-آمادگی برای پاسخ‌دهی به سؤالاتی که در طول کلاس ممکن است پرسیده شوند.
-تلاش برای حل برخی از مسائل عملی و علمی.
-آوردن نمونه‌های واقعی که نشان دهنده مبحثی است که در جلسه پیشِ رو مورد بحث و ارائه قرار خواهند گرفت.
در نهایت برای انجام هر یک از موارد فوق، جایزه، نمره تشویقی و یا معافیت از انجام یک امتحان یا تکلیف را برای دانش‌آموزان قرار دهید تا باعث ایجاد انگیزه در آنان شود.
مرحله چهارم: ترتیب دادن فعالیت‌های درون کلاسی که فرصت یادگیری عمیق را برای دانش‌آموزان فراهم خواهد کرد.
برای این امر، بهتر است از فعالیت‌هایی استفاده کنید که بر روی «فعالیت‌های شناختی مرتبه بالا‌تر» تمرکز خواهند داشت. در برخی موارد، بر کار فردی دانش‌آموزان تأکید نمایید و برخی اوقات نیز بر کارِ گروهی. این امر بستگی به نوع فعالیت و هدف آموزشی شما دارد. حتما توضیحاتی درباره روش خود و اهداف آموزشی به دانش‌آموزان ارائه دهید؛ زیرا برخی از آنان ممکن است با روش یادگیری معکوس و یا یادگیری فعال کاملا بیگانه بوده و نیاز به آمادگی ذهنی داشته باشند.
الف)10 دقیقه اولیه طلایی: پیشنهاد می‌شود که 10 دقیقه ابتدایی کلاس را صرف ایجاد ذهنیت مناسب برای دانش‌آموزان نمایید. شما خود به عنوان معلم، به بررسی فعالیت‌های پیش از کلاس پرداخته و سؤالات متداولی که دانش‌آموزان ممکن است بپرسند را پیش بینی نمایید و یا اینکه 10 دقیقه ابتدایی کلاس را صرف پاسخ به پرسش‌ها و ابهامات دانش‌آموزان در مورد مطالب پیش از کلاس کنید؛ یا اینکه یک مسابقه 10 دقیقه‌ای ترتیب دهید و هر مرتبه سه سؤال از گروه داوطلب دانش‌آموزان پرسیده و به آنها بابت پاسخ‌دهی، رتبه و نمره تشویقی دهید. تمامی موارد مذکور، موجب مرور بیشتر مطالب و یادگیری عمیق دانش‌آموزان می‌شوند.
مرحله پنجم: تعیین فعالیت‌ها و تکالیف پس از کلاس که موجب گسترش یادگیری دانش‌آموزان خواهد شد.
سؤال اصلی که در این مرحله پیش می‌آید این است که چگونه دانش‌آموزان تجربه آموزش در کلاس خود را تا خانه و خارج از کلاس ادامه دهند؟
باید بسیار دقیق تأمل نمایید که چه فعالیت‌هایی بعد از کلاس می‌توانند دوره‌ای بر مطالب گفته شده در کلاس باشند و آنها را در عمیق‌ترین بخش ذهنی دانش‌آموزان ته‌نشین نمایند. همه ما انسان‌ها به هیچ عنوان در همان لحظه‌ای که چیزی را آموزش دیده‌ایم، آن را به طور مؤثر یاد نمی‌گیریم؛ بلکه برای یادگیری طولانی مدت و تسلط بر مطالب، نیاز به تکرار و تمرین فراوان و به کار‌گیری آن آموزش داریم.
مرحله ششم: ارزیابی و ارزشیابی مداوم
برای درک تسلط دانش‌آموزان بر مطالب درسی، می‌بایست همواره ارزیابی‌های مداوم داشته باشید. از همین ارزیابی‌ها می‌توانید متوجه شوید که آیا دانش‌آموزان نسبت به جلسات اولیه کلاس پیشرفت داشته‌اند؟ آیا اشراف کافی بر مطالب پیش گفته داشته و اینکه آیا آمادگی دریافت مطالب درسی جدید را دارند یا خیر؟
تبریک می‌گم! با اجرای مراحل ایجاد یادگیری معکوس، شما هم اکنون یک کلاس درس معکوس دارید.
